A rebelión das redeiras
A únicas traballadoras do sector pesqueiro sen xubilación anticipada acusan ao Ministerio de Traballo de “discriminación de xénero". Piden a Carmen Calvo que interceda.
A súa vida non é coser e cantar. As mulleres que zurcen as redes nos portos do norte de España retorcen o seu corpo horas para reparar os aparellos sen os que os mariñeiros non poderían faenar. Pasan frío no inverno e calor no verán, ás veces á intemperie, sen horarios fixos, nin vacacións, nin un salario pechado a final de mes. Cobran sobre oito euros a hora. Ou apenas 24 euros por toda a xornada cando lles pagan por pezas. E elas —566 mulleres e 90 homes— son as únicas traballadoras do mar que non gozan de xubilación anticipada. Fartas da situación, acudiron ao Ministerio de Traballo a pedir cambios. En abril dixéronlles que se negociaría a mellora. Despois engadiron que debían negociar por elas as confrarías, organizacións eminentemente masculinas onde non teñen voz nin voto. Escribiron indignadas á vicepresidenta do Goberno e ministra de Igualdade, Carmen Calvo, para que interceda: “Os nosos dereitos son de novo vilipendiados por un proceder de corte patriarcal e de costas totalmente ás voces das compañeiras e socias”.
“Moito falar todo o mundo de romper o teito de cristal e ás redeiras puxéronnolo de tripla capa”, resume, indignada, Verónica Veres, portavoz do colectivo en Galicia, o maioritario en España. “Si este traballo estivese ben pagado, non o estarían facendo as mulleres”, engade María Teresa Costais, da Asociación de rederas de baixura de Asturias. Leva 21 dos seus 61 anos cosendo redes. Ten os ósos mal “por culpa da humidade”. As redeiras sofren doenzas nas extremidades e nas costas por manexar os pesados aparellos e realizar movementos repetitivos en posturas forzadas. Tamén abundan as afeccións cutáneas e oculares.
Tras o desastre do Prestige, fai case 20 anos, comezaron a asociarse para mellorar as súas condicións. O último paso é pedir a xubilación anticipada da que gozan os mariñeiros desde hai décadas e tamén os estibadores ou as mariscadoras. Un decreto permite que se negocie de oficio desde Traballo ou que o faga o colectivo interesado. A Secretaría de Estado da Seguridade Social, dependente de Traballo, que dirixe en funcións Magdalena Valerio, rexeita iniciar de oficio o procedemento administrativo para que poidan adiantar o seu retiro e emprázaas a acudir á Federación Nacional de Confrarías de Pescadores ou a asociacións de autónomos. Un portavoz explica que “este proceso a instancias da Administración é moi complexo e prolongado no tempo” e que si elas non realizan a solicitude a través desta “representación acreditada”, o trámite “pode ser impugnado e facilmente paralizado por un xuíz”. A Federación Galega de Redeiras, a maioritaria, sostén que Traballo “promove a desigualdade de xénero” ao obrigarlles a acudir ás confrarías de pescadores para loitar polos seus dereitos, segundo denuncian na carta a Calvo. “Recomenda a unha federación de mulleres supeditarse ao mandato e decisión dun órgano de tradición patriarcal que non entende nin comparte as necesidades das nosas profesionais”, quéixanse. A Secretaría de Estado da Seguridade Social non respondeu ás cuestións expostas sobre esta posible discriminación. O profesor de ESADE experto en pensións Ignacio Conde Ruiz considera que podería tratarse dunha discriminación de xénero porque son maioritariamente mulleres e deberían ter unha mellora que o resto do sector da pesca, principalmente masculino, xa ten. E engade que esa discriminación “se amplifica porque as fan negociar a través das confrarías, nas que non están representadas”.
Elas explican que as confrarías nunca lles permitiron ser socias de pleno dereito senón só colaboradoras: pagan as cotas pero non teñen voz nin voto nos seus órganos de decisión. Conta María Teresa Costais, da asociación asturiana, que lles pediron axuda fai case 20 anos, cando se uniron para buscar melloras: “Dixéronnos que non tiñamos nada que pedir porque non eramos socias. Despois diso xa non lles pedimos nada máis”.
“Mostramos a nosa absoluta disposición para solicitar o que elas estimen oportuno, non temos problemas en facer as xestións”, asegura Basilio Otero, presidente da Federación Nacional de Confrarías de Pescadores. Admite que non son socias de pleno dereito porque só teñen ese status “os pescadores ou quen ten unha batea, e iso tamén inclúe a mulleres”. Engade que non conseguiron a xubilación anticipada antes “porque non o solicitaron”. Non responde á pregunta de se merecen esa mellora polas súas condicións de traballo: “Nós presentaremos a solicitude e o Instituto Social da Mariña [dependente de Traballo] diranos cal é o baremo”. Si destaca, no entanto, que non pasan tempo fóra de casa, que traballan en naves “onde non lles chove” e que o frío ou a choiva a sofren se lles toca coser a bordo dos buques.
Tres de cada catro redeiras traballan en Galicia, e o fan á intemperie ou en naves portuarias sen baños. A loita encabezada polas galegas ten detrás ás de Asturias e Cantabria, en situación similar. As de Euskadi as apoian, aínda que aseguran que no seu caso as confrarías —exclusivamente formadas por homes—, si atenden as súas necesidades a pesar de que tampouco son socias de pleno dereito. As 40 redeiras vascas traballan en naves con calefacción e son as asociacións as que asumen os gastos das instalacións. A presidenta da Asociación de Neskatillas de Ondarroa, Inmaculada Peiro, explica: “Non podemos falar en contra dos homes das confrarías nin botamos de menos pertencer a elas porque atenden todas as nosas reivindicacións. Pero apoiamos totalmente a loita das nosas compañeiras. Máis problema para nós que a xubilación anticipada é a falta de substitución xeracional”. Nisto, de novo, o problema é común: as mozas non queren dedicarse ao traballo das súas nais, ás que viron saír a coser a calquera hora, con frío ou calor por un traballo que, no mellor mes, apenas lles permite ser mileuristas.
As últimas da fila
Os oficios pesqueiros feminizados sofren unha clara discriminación laboral, segundo un informe subscrito pola xurista Manuela Sobrido Bretal e a economista María Do Carme García Negro. Ademais de que as rederas son as únicas do sector que non gozan dunha xubilación anticipada, o coeficiente redutor das mariscadoras —que se usa para calcular canto poden reducir a súa vida laboral debido á dureza da súa faena— é o máis baixo. Por contra, un oficio de prevalencia masculina como o dos estibadores, moi sacrificado en orixe pero hoxe mecanizado, si goza desta mellora laboral e en maior grao que as mariscadoras.
Os postos ocupados tradicionalmente por mulleres sofren unha “evidente discriminación” a pesar de que “as súas condicións sexan máis duras que outros habitualmente realizados por homes”, di o informe. E engade: “Estes colectivos teñen que desenvolver o seu traballo en condicións penosas que afectan, sen dúbida, á súa saúde e tamén ao dereito a un benestar idéntico ao dos restantes traballadores deste sector”.
